Nie sposób jednak zaczynać od nowa. Tylko niemowlę może zacząc całkiem od początku
Nic nie umknęło uwagi Serafina. Niczym szczwany lis śledził każdy ruch, każde słowo, każdy oddech, każdy drobny szczegół. Już na samym początku usłyszałam z jego ust następującą uwagę (stanowiącą jedną z podstawowych zasad techniki bel canto): zanim odśpiewasz jakąś frazę, dokładnie przemyśl ją w sercu; widzowie muszą najpierw wyczytać z twej twarzy, dopiero wtedy zacznij śpiewać, nigdy nie atakując dźwięku z góry, czy też z dołu. Pamiętaj, mówił, że pauzy często odgrywają ważniejszą rolę niż sama muzyka, że dla ludzkiego ucha liczy
się również rytm, metrum; nie zapominaj, że nazbyt długi ton po chwili traci jakąkolwiek wartość - przecież mówiąc, człowiek nie przeciąga słów czy sylab, i to samo dotyczy śpiewu. Od Serafina nauczyłam się wiele o recytatywie, jego proporcjach, elastyczności, równowadze zmieniającej się nieznacznie, w sposób dostrzegalny jedynie dla wykonawcy. Powtarzał też: jeśli na scenie szukasz odpowiedniego gestu czy ruchu, wsłuchuj się w muzykę - o tym też kompozytor pomyślał. Dlatego gram, jak podpowiada mi muzyka - każda pauza, każdy akord, każde crescendo. Uczyłam się głębi i sensu muzyki. Jak gąbka chłonęłam rady i nauki wielkiego artysty. Jako pedagog Serafin był bardzo wymagający, za to podczas spektaklu przekazywał inicjatywę wykonawcy, choć zawsze stał obok, w każdej chwili gotów do pomocy. Jeśli wykonawca nie czuł się najlepiej, przyśpieszał tempo, żeby mu pomóc w pracy dróg oddechowych - oddychał razem z wykonawcą, przeżywał i kochał muzykę wraz z nim. Muzyka to wspaniała gałąź sztuki, wszechogarniająca wykonawcę i utrzymująca go w stanie niemal stałego niepokoju i bólu. Ale wszystkie te męki opłacają się, bo służyć muzyce z pokorą i miłością to ogromny zaszczyt i szczęście.
O wyborze partii operowej decyduje muzyka. Najpierw czytam nuty, jakbym czytała książkę, a potem całą partyturę. Jeśli partia mi się podoba, zadaję sobie pytanie: "Kim jest ta postać? Czy jej charakterystyka jest zgodna z muzyką?". Często tak bywa. Na przykład historyczna Anna Boleyn w sposób zasadniczy różni się od bohaterki opery Donizettiego. Kompozytor uczynił z niej kobietę subtelną, ofiarę okoliczności, niemal heroiczną postać. Muzyka stanowi o wiarygodności libretta2.
Pieśń to najwyższa, najszlachetniejsza forma poezji. Dlatego tak istotna jest doskonała dykcja - widz musi rozumieć wykonawcę, a przede wszystkim nie wolno śpiewakowi kaleczyć muzyki. To prawda, że zawsze staram się odkryć prawdę muzyczną, co bynajmniej nie oznacza, że nie przywiązuję wagi do słów. Podczas przesłuchań do Normy, Serafin powiedział mi: "Partyturę znasz doskonale. Wracaj teraz do domu i po prostu powtarzaj na głos słowa. Jutro zobaczymy, jak sobie radzisz z proporcjami i rytmem. Powtarzaj nie raz, ale wiele razy, pamiętając o akcentach, pauzach, drobnych emfazach, które tworzą sens. Śpiew to mowa tonami. Spróbuj osiągnąć właściwą równowagę pomiędzy poszczególnymi akcentami mowy i muzyki, i oczywiście nawet na chwilę nie zapominaj o stylu Belliniego. Szanuj wartości nut, ale jednocześnie nie bój się stosować własnych środków wyrazu".
Często słowa opery są same w sobie naiwne, wręcz absurdalne, ale wraz z muzyką nabierają niezwykłej mocy. W pewnym sensie obecnie opera należy do przebrzmiałych gatunków sztuki. Dawniej wystarczyło po prostu śpiewać "Kocham cię", "Nienawidzę", czy tym podobne słowa, zdradzające silne emocje, teraz to za mało: jeśli śpiewak chce zabrzmieć przekonywająco, musi przekazywać te emocje nie słowami,
lecz poprzez muzykę; musi wciągnąć widzów, skłonić ich do współuczestnictwa, dowieść im, że słowa i muzyka wyrażają prawdziwe uczucia. Muzyka tworzy świat wyższego rzędu, a w tym celu operze niezbędne są również słowa. Dlatego jako wykonawczyni, jako artystka, wychodzę od muzyki, bo przecież prawdę zawartą w libretcie odkrył już sam kompozytor. "Muzyka zaczyna się tam, gdzie milknie słowo" - powiedział E. T. A. Hoffmann.
Wróćmy jednak do etapu przygotowań: a więc biorę nuty i uczę się ich jak uczeń z konserwatorium. Innymi słowy, uczę się wszystkiego, co zostało zapisane w partyturze - ani mniej, ani więcej. Na tym etapie baczę, żeby nie dać się ponieść cudownemu światu weny twórczej. Nazywam to "kaftanem bezpieczeństwa". Dyrygent przedstawia mi własne zamiary, własne koncepcje i pomysły co do kadencji - sumienny dyrygent powinien zawsze budować kadencje zgodnie ze stylem i charakterem muzyki danego kompozytora.
Kiedy już przebrnę przez partyturę, szukam pianisty, i to takiego, który dostrzeże każdy mój błąd, każdą nieprawidłową wartość rytmiczną. Po jakichś dwóch tygodniach podczas prób fortepianowych konieczna jest obecność dyrygenta. W początkach kariery, z własnej inicjatywy, uczestniczyłam często w próbach orkiestrowych. Mam krótki wzrok, nie mogę więc liczyć na znaki dawane mi przez dyrygenta czy suflera. Na próby przychodziłam także po to, żeby lepiej wczuć się w muzykę
 |
| Cytat Hi mihi doctores semper placuere docenda qui faciunt plus, quam qui facienda docent - ci mi się nauczyciele podobali w uczeniu, którzy raczej czynią niż uczą rzeczy już uczynionych. Do sukcesu nie ma żadnej windy. Trzeba iść po schodach Fidei Defensor (Fid Def lub fd) - obrońca wiary (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach). (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach). (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach) Eripuit coelo fulmen, sceptrumque tyrannis - wydarł niebu piorun, a berło tyranom. Ignorancja nie jest niewinnością, jest grzechem. Browing R |