Nie sposób jednak zaczynać od nowa. Tylko niemowlę może zacząc całkiem od początku
Wykaz kar. Odciski palców. Fotografii brak. Jako ma³oletnia ¿adnego dowodu osobistego nie posiada³a. I to wszy- StKo. Podkomisarz Bogatoviæ chowa papiery do szufla-sto³u. Wstaje i zaczyna przechadzaæ siê po izbie Przysta;ie co chwila Przy okratowanym tam ulic¹ oficerowie, pobrzêkuj¹c sza- W mieœcie rozlepiaj¹ afisze obwieszczaj¹ce z powszechnej mobilizacji na terenie ca³ej dwu- -T^'11!1- AfiS2e w trzech miejscowych jê-ka¿dvm ™?mieckim> wêgierskim, chorwackim. I pod •• ym tekstem maczej nieco brzmi¹cy podpis Naj- 243 L jaœniejszego Pana: Franz Joseph der Erste, Ferenc- -Józsjef, Franjo Josip. A obok cesarski manifest: „Do moich ludów". Nieco osób gromadzi siê przy mokrych jeszcze afiszach rozlepionych na gmachu poczty, ¿upanatu, urzêdu skarbowego i kilku innych. Ktoœ g³oœno sylabizuje, wodz¹c palcem po linijkach druku, cierpliwie t³umacz¹c innym, którzy go s³uchaj¹ w nabo¿nym skupieniu. Jakiœ wyrostek biegnie na ukos Ferenc-József- -ter. I gwi¿d¿e na stacji lokomotywa. Potem powoli rusza z miejsca. Ponad dachy niskich magazynów stacyjnych wyrasta czarny k³êbiasty dym wyrzucany jej regularnym oddechem. Wisi chwilê w bezwietrznym powietrzu, potem roznuwa siê wpe³zaj¹c miêdzy wysokie, strzêpiaste, spalone s³oñcem korony akacji. Wyrostek cygañski Jano zostaje ponownie przes³uchany. Przyznaje, i¿ tamtego wieczora nie przez przypadek i bez powodu, „ot tak sobie", jak poprzednio twierdzi³, zszed³ oko³o pó³nocy do starej glinianki. Krêci³ siê wokó³ lokalu matki Supiciæ przy Kiralyi utca, gdzie bawili siê panowie wojskowi. Sta³ w cieniu drzewa naprzeciw winiarni, mo¿e dok³adnie pokazaæ to miejsce, oparty plecami o zapuszczon¹ ju¿ o tej porze ¿aluzjê piekarni Wintera. Co tam robi³? A nic w³aœciwie. Znalaz³ spory niedopa³ek, wiêc zapali³ go. Na co czeka³? Marika, któr¹ zna³ od dziecka, prosi³a, ¿eby nad ni¹ czuwa³. Pok³óci³a siê z jakiejœ przyczyny ze swym kochankiem Lup¹ i dlatego w³aœnie zwróci³a siê do niego, Jano. Widzia³, jak przechadza³a siê pod kasztanami za winiarni¹ matki Supiciæ, czekaj¹c na jak¹œ okazjê. Ale ba³a siê. Nie wiadomo w³aœciwie dlaczego. Mia³a jakieœ z³e przeczucie. Powiedzia³a wiêc: „Zaczekaj na mnie, a potem postaraj siê pójœæ niepostrze¿enie za nami..." Bo ona koniecznie potrzebowa³a dwóch koron i postanowi³a je za wszelk¹ cenê. 244 zdobyæ. Chcia³a kupiæ sobie szal, o którym od dawna marzy³a. Taki zielony w czerwone ró¿e. Próbowa³a go ukraœæ, ale nie uda³o jej siê, gdy¿ szal ten le¿a³ na wystawie sklepu Turnera na rynku... On, Jano, zna tê sprawê, gdy¿ kilkakrotnie stali oboje przed t¹ wystaw¹. Zwêdziæ coœ ze sklepu to nie to samo co ze straganu... Gdyby tylko oœmieli³a siê wejœæ tam, ju¿ by j¹ pan Turner zauwa¿y³ i natychmiast przepêdzi³. Do³o¿y³by nawet, gdyby j¹ dogna³, kilka siarczystych policzków. Ju¿ raz siê tak w³aœnie zdarzy³o. On, Jano, jest œwiadkiem. A ten szal w kwiaty kosztowa³ a¿ dwie korony. ¯o³nierz, panie komisarzu, da najwiêcej piêædziesi¹t filerów albo papierosa, a i to, gdy sobie podpije. Oficer zaœ... Jej ju¿ raz siê uda³o wyci¹gn¹æ od jednego z panów oficerów koronê. Pokazywa³a mi j¹. No wiêc wtedy... Widzia³em, stoj¹c pod piekarni¹, jak przechadza³a siê œrodkiem jezdni, jak wysz³a z cienia pod kasztanem, gdzie czatowa³a, i jak przystan¹³ obok niej jakiœ oficer. Czy mia³ w¹sy? - Jano zastanawia siê przez chwilê: - Chyba nie. W ka¿dym razie szczup³y i bardzo m³ody. By³o za ciemno i za daleko, ¿eby dok³adnie widzieæ. Chwilê postali na ulicy, potem ona posz³a przodem, a on kilka kroków za ni¹. Jano wówczas wyszed³ z ukrycia pod piekarni¹ Wintera i zbli¿y³ siê do nich. Oficer da³ m papierosa, a w³aœciwie to ona sama wyjê³a mu go z ust i nawet, œmiej¹c siê, dmuchnê³a mu dymem w oczy... A potem poszli oboje na prawo, skrêcili na tê œcie¿kê, która okr¹¿a szopy na ceg³ê, i weszli w zaroœla. On, Jano, przystan¹³ tam i czeka³. Ile czasu to trwa³o? Mo¿e z dziesiêæ minut, mo¿e nieco d³u¿ej... By³o zupe³nie ciemno. Oni zeszli chyba w dó³, na dno glinianki. Nie jest tego pewien, lecz teraz uœwiadamia sobie, ¿e s³ysza³ stamt¹d, z do³u, œmiech Mariki. A potem cisza - i nag³y krzyk. Krótki krzyk - i znów zapad³a cisza. Wiêc po chwili wahania Jano zbieg³ po zboczu na dno 245 rozpadliny. I zacz¹³ nawo³ywaæ w ciemnoœciach: — Marika! Mariszka! — a potem, po pewnym czasie, natkn¹³ siê na ni¹. Pan komisarz wie... Ona le¿a³a tam, a obok niej rozsypane koraliki z rozerwanego naszyjnika. Nadepn¹³em je bos¹ stop¹. I sam nie wiem czemu, nazbiera³em ich pe³n¹ garœæ... Jano nie potrafi sobie teraz wyt³umaczyæ, po co to zrobi³. Chyba odruchowo, a mo¿e, ¿eby komuœ pokazaæ jako dowód? Przykucn¹³ przy le¿¹cej na wznak i dotkn¹³ jej delikatnie. Poczu³ krew na palcach. Marika ju¿ nie ¿y³a, lecz by³a jeszcze ciep³a. Jœno podniós³ siê i sta³ chwilê, nie wiedz¹c, co robiæ. Potem wspi¹³ siê po stoku i pobieg³ w stronê Kiralyi utca. Tam, pal¹c papierosa, sta³ Lupa. Jano pokaza³ mu koraliki, nie mog¹c wymówiæ z przejêcia ani s³owa. Ale tamten chyba zrozumia³. Pobieg³em do winiarni matki Supiciæ, gdy¿ zrazu mia³em zamiar zawiadomiæ j¹ o tym, co siê sta³o, albo starego kelnera Laszló. Ale z winiarni wychodzi³a w³aœnie grupa oficerów. Wiêc rozmyœli³em siê i pobieg³em na komisariat... A te koraliki to mi siê rozsypa³y pod winiarni¹... I to pamiêtam, ¿e lœni³y w œwietle lampy zawieszonej nad wejœciem do lokalu matki Sup³ciæ, a jeden z oficerów nachyli³ siê i, jak siê zdaje, kilka z nich wzi¹³ do rêki i przygl¹da³ im siê, jakby siê dziwi³... A co do Lupy, to nie wiem, czy poszed³ tam, na dó³, do glinianki, czy nie. W ka¿dym razie nie przypominam sobie... Zostawi³em go stoj¹cego na œcie¿ce. Tak, panie komisarzu, to by³ na pewno oficer. A co do w¹sów — to chyba nie mia³. By³, zdaje siê, bardzo m³ody. Tak, u³an. Na pewno. Naszego pozna³bym po sznurach na mundurze. To by³ oficer u³anów, wiem na pewno. Nie. Gdy zszed³em do glinianki, szukaj¹c Mari-ki, jego ju¿ tam nie by³o. Gdzieœ znik³. By³bym chyba us³ysza³ jego kroki... Tam le¿y sporo suchych badyli, które szeleszcz¹, gdy siê idzie. Protokolant Marina zapisuje pilnie kaligraf icz- 246 nym pismem ka¿de s³owo zeznania Cygana Jano. Gdy protokó³ jest gotów, Jano stawia pod nim krzy¿yk