Nie sposób jednak zaczynać od nowa. Tylko niemowlę może zacząc całkiem od początku
Szybki iak piorun co z [...] odrywa siê, wyœlizga zpod dr¿¹cych nóg iego, i toczy siê z ³oskotem po przepaœciach — Echo pado³u daleko szerzy odg³os iego spadku podobny do grzmienia piorunu — Bertram wiêc zgina³?... nie — gdy iu¿ ¿ycie mia³ utr¹caæ, silne niezawiod³o go ramie: nieporuszony zawis³ u wierzcho³ka ska³y. — XVI. Wilfryd trzymai¹c siê bezpiecznieyszych œcie¿ek spotyka³ niekiedy niezatarte ieszcze œlady ³owców, które mu u³atwia³y wstêp na górê. D³ugiemi zakrêty przyby³ w mieysce gdzie Risingham wdar³ siê z takim niebezpieczeñstwem; lecz iuz nieby³e tam œmia³ego ¿o³nierza — Wilfryd W dalsz¹ puszcza siê drogê, i wyszed³szy z boru znayduie siê przed zamkiem Mortama. Zachwycai¹cy widok wówczas oczy iego czaruie. S³oñce swemi promieniami z³oci baszty wie¿ów i mszyste kamienie portyku. — Syn Oswalda podziwia siê zwierzcho³ka pagórka nad Gret¹, która z posêpnych uciekaj¹c borów spieszy po³¹czyæ siê z Teiss¹. Wolna pochy³oœæ doliny sprzyia spokoynym falom, które œwit poranny barwi odcieniem purpurowym. Woda p³oniæ siê zdaie iak m³oda dziewica która wychowana w cieniach klasztoru zbli¿a siê do œlubnego o³tarza — Radosne œpiewy dzierlatki, kosa i skowronka g³osz¹ obu rzek po³¹czenie. XVII. Lecz nadarernnie powietrzne œpiewaki, mi³e swoie rozwodni³y pienia; nadaremnie pawabna iu- trzenka obiecywa³a dzieñ czysty i pogodny; ni wstai¹ce s³oñce, ni œpiewy ptasz¹t rozweseliæ niezdo³ai¹ milcz¹cego zamku Mortama- — Odzwierny niestoi iuz iak dawniey pod sklepieniem portyku; poddani niegromadz¹ siê przed zamkow¹ brama; nies³ychaæ weso³ych œpiewów m³odey dziewczyny zaczynai¹cey pracê porann¹: wierne brytany nieszczekai¹ na pustym podwórzu, a niecierpliwy rumak, nieskarza iuz g³oœnym r¿eniem opiesza³oœci koniuszego — Cieniste przechadzki, u¿yteczne drzewa ogrodu równie¿ s¹ zaniedbane; wszystko œwiadczy niebytnoœæ pana, wszystko stawia widok nie³adu i opuszczenia — Na pocisk strza³y, dwa roz³o¿yste wi¹zy, splatai¹ swoie i ga³êzie, iakby kryi¹c zas³on¹ zielonoœci samotne zmar³ych schronienie. Liœcie chyl¹ siê iak skle- pienie nad grobowcem mnogiemu ozdobnym herbami, i napisami w gotyckich literach — Tam Wilfryd napotyka swego towarzysza trudem znu¿onego i dumai¹cego w dzikiey postawie nad grobowcem. XVIII. — „ Znikn¹³ — rzek³ mu Bertram — znikn¹³ iak widmo po za tym grobowcem. W tym samym mieyscu zawsze myœli³em ¿e Mortam zakopa³ skarby zgromadzone na wybrze¿ach Indyiskieh. Prawda ie starzy powiadali s³udzy, i¿ w tym mieyscu pogrzebana by³a, zbyt d³ugo op³akiwana iego ma³¿onka; lecz podobniey do prawdy ¿e inne mia³ przyczyny tak surowo Zakazywaæ, aby nikt nieoœmieli³ siê iœæ za nim, wówczas gdy z stê powa³ do tey podziemney pieczary. — Zna³em iednego starca sternika gdym by³ na okrêtach Morgana; on nam czêsto podczas biesiady rozprawia³, o Raleighu, Forbisterze i Draku, s³awnych i nieulêk³ych ¿eglarzach, którzy ostrzeni swych mieczów, umieli dumnego Kastylañczyka ogo³acaæ z iego z³ota. Towarzysze — powtarza³ nam ten doœwiadczony starzec — niepowierzaycie nigdy ani dowódzcy, ani przyiacielowi czêœci waszego ³upu, lecz poszukaycie iakiey samotney ustroni, gdzie pochodnia xiê¿yca bieli opuszczone koœci — tam wykopcie mogi³ê, z³ó¿cie w niey bogactwa, i stra¿ ich powierzcie cieniom zmar³ych — Wierni stró¿e broniæ iey bêd¹ na zawsze, byleby urok iakowy zmusza³ ich do tego — Jeœlibyœcie podobnego znalesæ niemogli mieysca, zabiicie nie- wolnika lub wiêŸnia, na ziemi która kryie wasze skarby, i rozka¿cie krwawemu iego cieniowi aby stra¿ nocn¹ odbywa³ nad samotn¹ mogi³¹. — Tak mówi³ ten m¹dry ¿eglarz... Widzenie które mia³em tego poranku, œwiadczy mi prawdê iego wyrazów. „ XIX. Wilfryd s³ysz¹c tê dziwaczn¹ powieœæ uœmiechn¹³ siê z litoœci; lecz zadziwiony ze ¿o³nierz tak dziki wierzyæ móg³ baœniom podobnym prosi³ Bertrama aby mu opisa³ kszta³t widziad³a które œciga³ — W³adza owa taiemna która czêsto zwalczona lecz nigdy zupe³nie st³umiona, kryie siê w sercu zbrodniarza, gotowa zawsze podeyœæ go lub zmusiæ czarodzieyskim urokiem do odkrycia mimowolnie swoiego prze- stepstwa; w³adza ta obudzi³a siê nagle w duszy Bertrama, gdy odpowiadai¹c Wilfrydowi zapomnia³! ¿e mówi przed œwiadkiem — „Widmo mia³o postaæ Martama — Pogna³em iego he³m i pióropusz, czerwony, iego postawê, i rysy iego twarzy... By³ to Mortam taki iak wówczas gdym go zabi³ w zamieszaniu walki.. — Ty¿eœ go zabi³? — przerwa³ Wilfryd — ty! — „Bertram spostrzega ¿e uczyni³ wyznanie taiemnicy: dumnie podnosi g³owê, i ca³¹ œmia³oœæ odzyskuie — „ Ja — powiada, tak iest ia sam. — Zapomnia³em m³odzieñcze, ¿eœ by³ nieœwiadomy spisku — Lecz poniewa¿ wyrzek³em niezaprê ani mego czynu, ani s³ów moich. Zabi³em go w nagrodê iego niewdziêcznoœci — Tak iest, oto rêka. z którey poleg³ Mortam. „ XX