Nie sposób jednak zaczynać od nowa. Tylko niemowlę może zacząc całkiem od początku
2. PLEMIONA ZAKAUKAZIA W OKRESIE
HEGEMONII URARTU
Powstanie i rozwój społeczeństwa niewolniczego na obszarze Wyżyny Armeńskiej wywarły
wpływ na mieszkające na północ od niej plemiona Zakaukazia. Tutaj proces rozkładu wspól-
noty pierwotnej przebiega w tym czasie szczególnie szybko. Bezpośredni kontakt z państwami
Wschodu opartymi na niewolnictwie przyspiesza proces powstawania społeczeństwa klasowego.
PLEMIONA ZAKAUKAZIA W POCZĄTKACH I TYSIĄCLECIA P.N.E.
Klinowe inskrypcje królów urartejskich oraz zabytki archeologiczne unaoczniają w pewnym
stopniu życie plemion Zakaukazia w owych czasach. Na Zakaukaziu Urartowie zastali ludność
różniącą się od nich pod względem kultury (a częściowo i pod względem języka), która znajdo-
wała się już w dość zaawansowanym stadium rozwoju.
W tym czasie północny Kaukaz, część obszarów nadczarnomorskich i prawdopodobnie
wschodnie Zakaukazie zamieszkiwały, jak przypuszczamy, plemiona posługujące się językami
należącymi do abchazyjsko-czerkieskiej i północno-wschodniej (dagestańskiej) grupy języków
kaukaskich. We wschodniej części południowych obszarów czarnomorskich, a zapewne i w czę-
ści rejonów leżących we wnętrzu zachodniego Zakaukazia już wtedy mieszkały plemiona, które
używały języków należących do grupy kartwelskiej. W zachodnim i środkowym Zakaukaziu
rozkrzewiły się także plemiona, których język był zbliżony do mowy Hurytów i Urartów. Do-
piero pod koniec tego okresu, a częściowo i później, zaczynają przedostawać się na Zakaukazie
elementy indoeuropejskie, zarówno z północy (Kimmerowie i Scytowie), jak z południa (Ar-
meńczycy i Medowie).
Zakaukaskie plemiona w tych czasach zajmowały się uprawą roli i hodowlą bydła. Świad-
czą o tym narzędzia rolnicze (prymitywne żarna, sierpy, widły), znalezione podczas prac wy-
kopaliskowych na terenie osiedli i w grobach, a także szkielety zwierząt domowych leżące obok
592
zmarłego. Liczne inskrypcje królów urartejskich mówią o uprowadzaniu dużych stad bydła
z obszaru Zakaukazia. Spośród rzemiosł, jakie rozwijały się wówczas na Zakaukaziu, na szcze-
gólnie wysokim poziomie stała metalurgia brązu. Badania archeologiczne wykazują, że na ob-
szarze Zakaukazia używano różnych typów siekier, mieczów, sztyletów, grotów do strzał i włóczni
oraz innych rodzajów broni; jednak żelazo nie było jeszcze rozpowszechnione. Co się tyczy
ustroju społecznego, to ludność Zakaukazia
znajdowała się w stadium rozkładu wspólnoty
pierwotnej. Ludność ta dzieliła się na plemiona,
które żyły odrębnym życiem i z których każde
władało swoim terytorium, zazwyczaj bardzo
małym. Władcy urartejscy wymieniają w ins-
krypcjach dziesiątki „królów", przez których
ziemie wypadło im odbywać marsze. Z pew-
nością królowie ci nie byli niczym więcej
niż wodzami plemiennymi.
W religijnych pojęciach plemion zakau-
kaskich w tym okresie znajdują swe fanta-
styczne odbicie najważniejsze zmiany społecz-
ne i gospodarcze. Obok idei wywodzących się
z prymitywnej magii myśliwskiej i totemizmu
wykształcają się kulty nieba i słońca, a także
kulty zwierząt domowych (np. byka), splecione
z wyobrażeniami astralnymi. Wszystko to
oczywiście było związane z rozwojem rol-
nictwa i hodowli oraz z rozkładem wspólnoty
pierwotnej.
PODBOJE URARTEJSKIE.
POCZĄTEK WIEKU ŻELAZA
NA ZAKAUKAZIU
Broń i inne wyroby z Zakaukazia
U dołu — brązowy pas (?) z wizerunkiem przedstawiającym po-
lowanie. Początek I tysiąclecia p.n.e.
Wyprawom Urartów towarzyszyły wielkie
spustoszenia, systematyczne uprowadzanie by-
dła i nakładanie na ludność jarzma niewoli. Oto
co mówi w jednej z kronik Sarduri II o wypra-
wie do kraju Eriachi, leżącego u podnóża
góry Aragac: „Pojmałem 6 436 młodzieńców,
pojmałem 15 553 kobiety, razem 21 989 ludzi. Niektórych zabiłem, niektórych uprowadziłem
żywych. Uprowadziłem 1613 koni, 115 wielbłądów, 16529 sztuk bydła, 37685 owiec".
Prócz grabieży wojennych stosowana była także systematyczna eksploatacja kraju. Na obszarze
Zakaukazia Urartowie budowali twierdze, które były nie tylko ośrodkami administracyjnymi
i obronnymi punktami oparcia, lecz również ośrodkami poboru danin. Jedną z najważniejszych
twierdz była już wspomniana cytadela w Tejszebaini. Tutaj wokół twierdzy, będącej siedzibą
urartejskiego namiestnika, rozciągało się miasto, w którym mieszkali rzemieślnicy, być może
— Historia powszechna t. I
593
przymusowo przesiedleni. Zajmowali się oni przetwarzaniem produktów pobieranych jako da-
nina z rolniczego okręgu, które następnie odsyłano do Biajnili.
W okresie urartejskim na Zakaukaziu zaczyna się szybko rozpowszechniać żelazo. Na
Kaukaz przedostaje się ono na przełomie II i I tysiąclecia, a ostatecznie wchodzi tu w użycie
w kilkaset lat później. Obok Urartu i, być może, Iranu trzecim ośrodkiem metalurgii, z którego
żelazo mogło przedostawać się na Kaukaz, była wschodnia część Azji Mniejszej
 |
| Cytat Hi mihi doctores semper placuere docenda qui faciunt plus, quam qui facienda docent - ci mi się nauczyciele podobali w uczeniu, którzy raczej czynią niż uczą rzeczy już uczynionych. Do sukcesu nie ma żadnej windy. Trzeba iść po schodach Fidei Defensor (Fid Def lub fd) - obrońca wiary (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach). (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach). (tytuł Henryka VIII bity na wszystkich brytyjskich monetach) Eripuit coelo fulmen, sceptrumque tyrannis - wydarł niebu piorun, a berło tyranom. Ignorancja nie jest niewinnością, jest grzechem. Browing R |